Joshua Bell

Reproducción dun fractal (Non localizo autor/a).

12 de xaneiro de 2007.

7.50 h da mañá.

No metro da cidade de Washinton un home toca o violín. Ducias de persoas pasan diante sen reparar nel. Homes e mulleres van ás presas coller o seu coche. Non hai tempo para desfrutar dun pouco de música. Só algún neno para quedo, absorto na música. Logo, a nai tira del con forza para seguiren o  seu camiño. O violinista está a interpretar a Partita en Re menor nº2 de Johan Sebastian Bach, cando un funcionario do Ministerio de Enerxía, afeccionado ao rock e se vagaxe de música clásica, se decata da beleza da melodía, tocada cunha con mestría particular, única. Durante o tempo que estivo a tocar, pasou por ese mesmo lugar un milleiro de persoas. Unhas cantas botaron do estoxo do instrumento sumando unha cantidade de 32 dólares e 17 centavos. O violín que contén, un Stradivarius de 1713 está valorado en 3.500.000 dólares. O intérprete, Joshua Bell, é un afamado intérprete: uns días antes enchera o Boston Symphony Hall a razón de 100 dólares a butaca, como promedio.

Este suceso formaba parte dun experimento. A estimación inicial calculaba recaudar uns 150 dólares nunha hora. Fracasou de plan. Probou, en troca, que un acontecemento singular pode pasar completamente desapercibido. Este tipo de acontecementos diminutos pode ter consecuencias insospeitadas, convertendo un suceso casual nunha causa transcendental dun proceso enormemente, de xeito que as relacións causais poden prologarse no tempo ou estenderse no espazo case xeito indefinido. Nunha situación dada, un factor mínimo pode ser decisivo. Así, a cara ou a cruz dun partido de fútbol. A elección dunha cea ou doutra un luns logo do traballo. Facer un recado ese mesmo día ou deixalo para o sábado. Escribir un poema un pano de papel ou nun caderno. Botar gasolina antes de saír de viaxe ou non o facer. A teoría do caos, vulgarizada sob o lema do «Efecto Bolboreta» vén a soster esta afirmación.  A Física formalizou o coñecemento sobre este tipo de fenómenos a partir dun erro de introdución de datos nas  investigacións sobre a tormenta perfecta de Edward Lorenz, o metereólogo teimudo…

Hai, ao parecer, unha explicación ao non recoñecemento de Bell. Certos estudos de psicoloxía social do século XX tentaron entender a importancia das situacións para dar significado a cada un dos seus elementos. Un exemplo claro é o da casa. Pensamos nunha casa típica: con porta, fiestras, tellado, ás veces unha cheminea, outras cunha árbore e o seu bambán, outras co coche de papá que nunca será nin un mini nin unha camioneta. O sol, radiante, preside as escena. Cada cousa ten  significado en relación coas outras. Bell era, neste caso, un tirado que tenta sacarse uns patacóns tocando como boamente pode e non un virtuoso mundial do violín poñendo a proba a sensibilidade musical dunha multitude.

O capacidade que ten unha situación determinada, típica, de condicionar e mesmo determinar as nosas reaccións é enorme. Un exemplo destas investigacións son os de Solomon Asch, un psicólogo norteamericano especializado na psicoloxía social. Durante os anos 50 do século XX realizou varios experimentos sobre a conformidade individual e a súa relación co grupo. O experimento Asch consistía en medir o grao de conformismo ou incorformismo dunha persoa fronte ao grupo. Afortundamente os comportamentos que tendían a asimilarse co grupo contra a lóxica e o sentido común, andaban máis ou menos polo terzo do total. Non obstante, outros experimentos bastante máis coñecidos, como o da cadea de Stanford, A terceira Onda, ou o de Sherif, indican todo contrario, demostrando o perigoso que pode chegar es terzo conformista, o nivel de manipulación que pode aturar e as consecuencias insospeitadas que un feito desencadeante pode chegar a ter.

É lamentábel non recoñecer unha peza de Bach interpretada nun Stradivarius no metro. Porén, non recoñecer detalles minúsculos que poden ter consecuencias enormes pode ser tráxico.