Prensa rosa

Fixen un esforzo especial para que esta primeira plana fose especialmente fea

Teño a certeza de que unha primeira plana como esta permanecerá inédita o 21 de novembro e non porque se trate dun contido inventado, non disparatado. Os fundamentos da miña convicción baséanse non tanto no contido da suposta nova como na forma en que  a formulo. De feito, creo que unha primeira plana como esta non se producirá xamais, posto que estou convencido de que é imposíbel que se coe unha gralla, unha falta de ortografía na primeira páxina dun medio de certa importancia.

En primeiro lugar, os diferentes filtros que se estabelecen na produción editorial dificultan os accidentes deste tipo. Con todo e con iso, a imposibilidade débese a factores moito máis profundos do que cabe imaxinar en virtude da aplicación de criterios de calidade editorial. O castelán como «lingua de Estado» goza dun nivel de protección que non teñen outras lingas.

Como lingua oficial, desfruta de altísimos niveis de cobertura legal a raíz o seu estatuto como lingua oficial o Estado. Pódense rastrexar 500 disposicións legais vixentes onde se estabelece o emprego do español como lingua prioritaria. Unhas, como a Constitución Española ou o Tratado da Constitución da UE, teñen carácter constitutivo do Estado onde resulta lóxico e esperábel atopa esta estatutización do español. Outras disposición teñen rango de lei e tamén son relativamente coñecidas. Sirvan como exemplos a Lei do poder xudicial, o Regulamento do Congreso dos deputados, a Lei de procedemento administrativo,  a Lei de iniciativa lexislativa popular, a Lei de defensa do consumidor,  ou a Lei do cinema.

Porén, as disposicións máis curiosas son as de rango inferior á lei. Algunhas teñen unha finalidade claramente simbólica, como o Real Decreto fórmula de xuramento en cargos e funcións públicas, a Orde de emisión de moeda ou a Resolución dos modelos de licencias de armas. Outras, corresponden a un nivel de vida cotiá chegando ao esperpento: o Real Decreto  de seguridade mineira, a Orde de denominación do aeroportos, a etiquetaxe de conservas vexetais, as normas técnicas para billas sanitarias en locais de hixiene persoal, a norma técnica para a homologación de máquinas de café, a norma de calidade para mexillóns cocidos e conxelados…

Derivado deste carácter de lingua oficial über alles, o español configúrase como a lingua vehicular por antonomasia do sistema educativo. Así, a LOE estabelece unha discriminación positiva a favor do español (moi lonxe do 50%) en educación infantil, na primaria, na secundaria, no bacharelato,  na formación profesional inicial, nos ciclos medios e superiores, na formación artística, na formación musical e na formación deportiva.

Fóra do sistema obrigatorio de dereito ou de feito, tamén se percibe esta primacía na formación de grao e posgrao no nivel de universitario, na formación de adultos e na formación profesional para o emprego. Case nada.

A «trama» lingüística está conformada por un conglomerado de entidades de diferente tipo, mais cun número comparativamente elevado. Facendo un pequeno repaso temos a RAE, e a asociación de academias ASALE, o Instituto Cervantes, a Fundación Carolina, o Instituto de España, o Ministerio de Cultura, o Ministerio de Educación (ambos os dous con competencias teóricas transferidas ás comunidades autónomas e, centrada na política de difusión exterior, a Axencia Española de Cooperación Internacional (que ten a responsabilidade sobre os leitorados de español no exterior).

Esta trama lingüística presenta certos puntos escurros. O primeiro destes buracos negros é a cuestión de financiamento. É obvio que moitas destas entidades se financian parcialmente á conta dos Orzamentos Xerais do Estado e, nalgúns casos, de achegas de comunidades autónomas. Máis hai outros financiamentos, a RAE, por exemplo, recibe parte dos seus fondos de venda de libros e outros produtos mercantís e e tamén de achegas de benefactores pola vía interpostas da Fundación Pro-RAE. A disparidade de entidades, a diferentes fontes de financiamento e as entidades superpostas e subsidiarias fai imposíbel unha fiscalización dos fondos destinados para a promoción da lingua española. Por seguir o exemplo, os orzamentos reais da RAE superan os catro millóns de euros da partida dos OXE.

Outro aspecto destacábel é o grao de polémica que presentan estas entidades. Por seguir o exemplo, a RAE é continuamente criticada por moitas das súas actuacións, comezando polo sistema de nomeamento de académico ou polo financiamento provinte grandes corporacións (moitas cotizan no mercado de valores). Tamén lle choven  cuncas pola teima de non publicar nas súas obras as fontes de elaboración o que se debe, tal e como confesan algún académicos en privado, por vampirizar outros traballos de maior prestixio, nomeadamente o Diccionario Panhispánico e a Ortografía académica. Esta rigorosidade convértese en agresividade e merece unha mención especial o escándalo organizado ao redor do caso do xornalista uruguaio Ricardo Soca, que alporizou a toda América, desde Buenos Aires até Nova York.

Este caso, foi seguido en magnitude polo escándalo provocado polo Instituto Cervantes no Brasil, que declarou unha guerra aberta contra os seus docentes polas condicións laborais primeiro e contra as asociacións brasileiras de docentes de españois despois pola súa intromisión no sistema educativo. Chegou a tal extremo, que deu en provocar a intervención da xustiza brasileira contras as actuacións da citada entidade e materia laboral por unha banda e condenándoa por publicidade enganos por outras. O conto finalizou coa intervención do Governo Federal Brasileiro e a promulgación da Lei do Espanhol para regular o sector (e que foi vendida como o recoñecemento dunha punxanza do español, cando hai que entendela con outras claves). Proximamente veremos un conflito semellante en Portugal.

As polémicas ao redor da lingua española do mundo deixan pequenos os ruxe-ruxe da prensa do corazón.